Polityka szkolna państw zaborczych od lat 60. XIX wieku: germanizacja szkoły w zaborze pruskim, rusyfikacja - w rosyjskim; językowe unarodowienie szkół w Galicji (zabór austriacki); cel szkoły: wychowanie lojalnych poddanych cesarstwa. Funkcja wychowawcza rodziny wobec polityki edukacyjnej państw zaborczych: wychowanie i nauczanie domowe jako obrona przed wynarodowieniem młodzieży. Programy wychowawcze rodziny szlacheckiej, mieszczańskiej, inteligenckiej, robotniczej, chłopskiej. Warstwa inteligencka a potrzeby edukacyjne dzieci z warstwy chłopskiej, robotniczej i ze środowisk äzagrożonychö w miastach. Droga synów chłopskich do studiów uniwersyteckich oraz do kariery w zawodach inteligenckich. Rodzina a szkoła: szkoły publiczne; szkoły prywatne; tajne nauczanie (zabór pruski i Królestwo Polskie). Szkoła galicyjska a kształtowanie postawy lojalności wobec Cesarstwa Austro-Węgierskiego. Wspieranie tajnego nauczania (w języku polskim oraz wiedzy o kraju ojczystym), w żeńskich i męskich szkołach prywatnych a także w domach w byłym Królestwie Polskim. Znaczenie wychowania domowego, czasopism oraz Kościoła dla podtrzymania świadomości narodowej Polaków pod panowaniem niemieckim (w zaborze pruskim). Rodzina jako czynnik wspierający inicjatywy edukacyjne młodego pokolenia: tajne Wyższe Kursy Naukowe dla Kobiet (äUniwersytet Latającyö) w Warszawie - udostępnianie mieszkań dla potrzeb äULö. Otwarcie wykładów äUniwersytetu Latającegoö dla młodzieży męskiej, studentów Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Politechnicznego. Wykładowcy äUniwersytetu Latającegoö (Jan Władysław Dawid, Stanisław Karpowicz, Ludwik Krzywicki i inni). Wyższe Kursy Naukowe dla Kobiet (Kursy Baranieckiego) w Krakowie przy Uniwersytecie Jagiellońskim. Polki na Wyższych Kursach Naukowych dla Kobiet przy Uniwersytecie Petersburskim (np. Maria Weryho - Radziwiłłowiczowa). Możliwości kształcenia uniwersyteckiego kobiet w Galicji (polskie Uniwersytety: Jagielloński w Krakowie i Lwowski). Studia kobiet z różnych stron ziem polskich na obydwu uniwersytetach. Wyjazdy na studia w uniwersytetach zachodnio-europejskich (np. Maria Skłodowska Curie, Józefa Joteyko). Stosunek rodziców do strajku szkolnego w 1905 r. w byłym Królestwie Polskim; wspieranie rozwoju szkoły polskiej. Rozwój czasopism pedagogicznych i äpedagogizacjaö czasopism kierowanych do kobiet.