Głównym celem publikacji jest wsparcie działań pedagogów praktyków w ich codziennej, trudnej, ale jakże cennej pracy z osobami o specjalnych potrzebach edukacyjnych i to zarówno w szkolnictwie specjalnym, integracyjnym, jak i ogólnodostępnym. Książka składa się z dwóch części. Pierwsza poświęcona jest zagadnieniom diagnozy, organizacji oraz realizacji działań edukacyjno-terapeutycznych w integracyjnej formie kształcenia, druga dotyczy aktywizacji ucznia z niepełnosprawnością w ramach różnych zajęć edukacyjnych.

Książka jest kontynuacją kilkuletnich studiów autora nad codziennością klasy integracyjnej. Przy czym w odróżnieniu od wielu innych opracowań podejmujących problematykę edukacji integracyjnej odsłania ona wiele niewątpliwych, ale często niedostrzegalnych sukcesów tej formy kształcenia. Zostały one zidentyfikowane i opisane za pomocą badań fokusowych oraz narracji nauczycieli wywodzących się ze szkół / klas integracyjnych o zróżnicowanym doświadczeniu. W efekcie analiz powstała swoista mapa sukcesów odnoszących się do różnych wymiarów funkcjonowania szkoły wyrażona licznymi kategoriami rzeczywistymi (m.in.: rozwoju uczniów, klimatu szkoły, satysfakcji z pracy nauczycieli). W dalszej części kategorie te zostały powiązane i ulokowane w szerszych zbiorach twierdzeń i wyjaśnień prezentowanych w postaci kategorii formalnych. Wykorzystana technika zbierania danych (dyskusje grupowe i narracje) pozwoliła na ich konfrontację, a komparatystyczna metoda analizy (badane grypy wywodziły się z trzech typów szkół) stanowiła pewną formę triangulacji. Badanie zostało osadzone w interpretatywnym paradygmacie poznania. Synteza wypowiedzi nauczycieli (inaczej ujmując ich deskrypcja praktyki) stworzyła podstawy koncepcyjne przyjmujące postać stożkową - jak pokazała wnikliwa analiza wypowiedzi - różniącą się w badanych grupach punktem wyjścia: od rehabilitacji lub uspołeczniania oraz dojścia do nieco inaczej formułowanych celów. To pozwoliło w sposób w miarę uporządkowany opisać dwie rzeczywistości szkolne, stanowiącą podstawę do opracowania autorskich koncepcji edukacji integracyjnych. Przyjęły one postać siatki, w której występują określone węzły i sieci ich powiązań. Te pierwsze zostają wyrażone przez kategorie zaczerpnięte z wypowiedzi badanych oraz nadbudowane przez kategorie formalne m.in.: pogranicza, roli, tożsamości, a w dalszej kolejności połączone przy pomocy opisanych procesów np. budowania kultury edukacji integracyjnej czy praktyk społecznych. W efekcie analiz zostały skonstruowane dwie odrębne koncepcje integracji - rehabilitującej oraz uspołeczniającej. Pierwsza została ulokowana w teoriach strukturalno-funkcjonalnych, druga - w nurcie interakcjonizmu symbolicznego.

Umieszczenie dziecka niepełnosprawnego w szkole specjalnej, wynikające z rekwalifikacji, staje się porażką decyzyjną. Mam tu na myśli przede wszystkim rodziców, ale też nauczycieli i dyrektorów szkół integracyjnych, którzy przyjmując dziecko ze zróżnicowanymi zaburzeniami funkcjonalnymi, decydują się na zadanie przekraczające ich możliwości dydaktyczno-wychowawcze. Należy jednak zauważyć, że uczniowie zmieniający placówkę (z integracyjnej na specjalną) to również absolwenci gimnazjów niepodejmujący dalszego kształcenia w systemie edukacji integracyjnej. Sygnalizowana w książce problematyka zwraca uwagę na fakt selekcji "niewygodnej" dla ogólnej idei edukacji integracyjnej. Wielu jej zwolenników uważa, że wszyscy niepełnosprawni, bez względu na rodzaj i stopień niepełnosprawności, powinni być objęci nauczaniem ogólnodostępnym. Mając wątpliwość, czy integracja jest możliwa dla ogólnej populacji dzieci z niepełnosprawnością, szczególnie ze sprzężonymi zaburzeniami rozwoju i upośledzeniem umysłowym w stopniu znacznym, postanowiłam zająć się tą problematyką. Podjęty temat jest wyrazem wieloletniego zainteresowania zagadnieniem rekwalifikacji uczniów z niepełnosprawnością, którzy zmieniają szkołę często w trakcie roku szkolnego. Badania dały mi okazję do rozmów z nauczycielami szkół integracyjnych na temat sytuacji dzieci z niepełnosprawnością w byłych placówkach, ich możliwości i trudności, jakie napotykają w codziennej pracy. Istotna była ocena tej sytuacji przez rodziców, którzy podejmowali decyzję o edukacji dziecka w kształceniu integracyjnym. Interesowały mnie opinie, czy wybór szkoły integracyjnej spełnił ich oczekiwania. Przeprowadzone badania wydają się kluczowe dla całego systemu edukacji obejmującego kształcenie dzieci niepełnosprawnych, ale też umożliwiają wyznaczenie bardziej szczegółowych kierunków badawczych i szerszego poznania procesów selekcji międzyszkolnej tej grupy uczniów. Tematem niniejszej rozprawy stały się uwarunkowania rekwalifikacji.

Monografia jest wynikiem wieloletnich badań Autorki nad dynamiką rozwoju systemu kształcenia integracyjnego w Polsce z uwzględnieniem przemian w zakresie dostosowań architektonicznych, bazy dydaktycznej, charakterystyki ilościowej i jakościowej środowiska uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych oraz […] nauczycieli i innych specjalistów zatrudnionych w placówkach kształcenia integracyjnego, a także instytucji wspierających oświatowe działania integracyjne w naszym kraju. Ukazuje więc pełną panoramę kształcenia integracyjnego w Polsce w podanych w tytule cezurach czasowych. […] Autorka sięga również do rozwiązań edukacji integracyjnej stosowanych w wybranych krajach Europy i Japonii. To z kolei daje możliwość spojrzenia na polski system w szerszym kontekście. Danuta Apanel, jako historyk wychowania, pamiętała też o genezie koncepcji teoretycznych kształcenia integracyjnego oraz ich twórcach. Należy podkreślić również, że książka obejmuje zakresem swoich badań […] zarówno teorię, jak i praktykę edukacyjną dotyczącą tego problemu.

Książka jest kontynuacją kilkuletnich studiów autora nad codziennością klasy integracyjnej. Przy czym w odróżnieniu od wielu innych opracowań podejmujących problematykę edukacji integracyjnej odsłania ona wiele niewątpliwych, ale często niedostrzegalnych sukcesów tej formy kształcenia. Zostały one zidentyfikowane i opisane za pomocą badań fokusowych oraz narracji nauczycieli wywodzących się ze szkół / klas integracyjnych o zróżnicowanym doświadczeniu. W efekcie analiz powstała swoista mapa sukcesów odnoszących się do różnych wymiarów funkcjonowania szkoły wyrażona licznymi kategoriami rzeczywistymi (między innymi: rozwoju uczniów, klimatu szkoły, satysfakcji z pracy nauczycieli). W dalszej części kategorie te zostały powiązane i ulokowane w szerszych zbiorach twierdzeń i wyjaśnień prezentowanych w postaci kategorii formalnych. Wykorzystana technika zbierania danych (dyskusje grupowe i narracje) pozwoliła na ich konfrontację, a komparatystyczna metoda analizy (badane grypy wywodziły się z trzech typów szkół) stanowiła pewną formę triangulacji. Badanie zostało osadzone w interpretatywnym paradygmacie poznania. Synteza wypowiedzi nauczycieli (inaczej ujmując ich deskrypcja praktyki) stworzyła podstawy koncepcyjne przyjmujące postać stożkową – jak pokazała wnikliwa analiza wypowiedzi – różniącą się w badanych grupach punktem wyjścia: od rehabilitacji lub uspołeczniania oraz dojścia do nieco inaczej formułowanych celów. To pozwoliło w sposób w miarę uporządkowany opisać dwie rzeczywistości szkolne, stanowiącą podstawę do opracowania autorskich koncepcji edukacji integracyjnych. Przyjęły one postać siatki, w której występują określone węzły i sieci ich powiązań. Te pierwsze zostają wyrażone przez kategorie zaczerpnięte z wypowiedzi badanych oraz nadbudowane przez kategorie formalne, między innymi: pogranicza, roli, tożsamości, a w dalszej kolejności połączone przy pomocy opisanych procesów np. budowania kultury edukacji integracyjnej czy praktyk społecznych. W efekcie analiz zostały skonstruowane dwie odrębne koncepcje integracji: rehabilitującej oraz uspołeczniającej. Pierwsza została ulokowana w teoriach strukturalno-funkcjonalnych, druga – w nurcie interakcjonizmu symbolicznego.